بلک فرایدی روزی است که در آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر چوب حراج به اجناس می‌خورد تا مردم بسیاری از کشورهای دنیا خریدهای پرتخفیفی را در روزهای آخر سال میلادی انجام دهند. چند سالی است که این سنت از طریق فروشگاه‌های اینترنتی وارد کشور شده، اما همیشه منتقدانی نیز دارد. بسیاری بر این باور هستند که تخفیف‌های در نظر گرفته شده، تخفیف‌های واقعی نیستند و بلک فرایدی در ایران به آن شکلی که باید باشد، اجرا نمی‌شود. این انتقادات چقدر درست هستند و چه مواردی باعث می‌شود که هر سال بسیاری از کاربران آن‌ها را مطرح کنند؟
اوایل دهه نود شمسی بازار تجارت الکترونیکی کشور داغ شد و سرمایه‌گذاران بزرگی وارد آن شدند. بامیلو و دیجی‌کالا به رقابت با یکدیگر می‌پرداختند و اصطلاح «حراجمعه» برای اولین‌بار در تبلیغات کمپین بامیلو بلک فرایدی دیده شد. شعارهای دیگری نظیر «جمعه به خرید» و «جمعه سیاه» و… در کمپین تبلیغاتی سایر فروشگاه‌های اینترنتی به‌وجود آمد، اما واقعیت اینجاست که در آن سال‌ها مشکلات زیادی از قبیل دان شدن سایت‌ها و از دسترس خارج‌شدن اپلیکیشن‌ها مشاهده می‌شد. این موضوع به‌مرورزمان حل شده است و حالا کمتر سایتی با مشکلات فنی در زمان شروع حراج خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. همچنین تعداد فروشگاه‌های اینترنتی که به جمع برگزارکنندگان کمپین بلک فرایدی اضافه می‌شوند، هر سال بیشتر می‌شود؛ اما اتفاقی که درحال‌حاضر گریبان این رویداد جهانی در ایران را گرفته، حول محور موضوع‌های دیگری است: قیمت‌ها و زمان برگزاری.
هر سال با شروع کمپین بلک فرایدی توسط فروشگاه‌های اینترنتی، کاربران اسکرین‌شات‌های مختلفی از محصولات حراج‌شده به‌اشتراک می‌گذارند که آنچنان تخفیفی نخورده‌اند. برخی از تخفیف‌ها دو تا پنج درصد است و برخی نیز با اینکه تخفیف خورده‌اند، اما در سایر فروشگاه‌های اینترنتی با قیمت‌های کمتر پیدا می‌شوند.
واقعیت اینجاست که این موضوع چند دلیل دارد و اصلی‌ترین دلیل آن این است که ما تولیدکننده زیادی در کشور نداریم و اکثر محصولاتی که در بلک فرایدی به حراج گذاشته می‌شوند، کالای وارداتی هستند. درواقع واردکنندگان و خرده‌فروشان باید روی اجناس خود تخفیف بگذارند و این موضوع باعث می‌شود که نتوانند تخفیف‌های خوبی روی کالاها اعمال کنند. بیش از 95 درصد تولیدکنندگان این کالاها در ایران فعالیت تجاری ندارند و معدود کالاهایی که امکان تخفیف بیش‌از‌حد آن‌ها وجود دارد، اجناس تولید داخل هستند. کتاب، پوشاک تولید داخل و یا اسباب‌بازی‌های تولید داخل و لوازم خانگی که توسط شرکت‌های داخلی تولید شده‌اند، ازجمله این موارد هستند و گاه تخفیف‌های بالای سی چهل درصد به خود می‌بینند. با نگاهی به اجناس تخفیف‌خورده نیز می‌توان به این نکته پی برد که بسیاری از کالاهای تندمصرف نیز تخفیف‌های خوبی در این ایام دارند که باید گفت این اجناس نیز تولید داخلی محسوب می‌شوند.
واردکنندگان حاشیه سود مشخصی در اکثر کالاها دارند و خرده‌فروشان نیز پس از خرید کالاها از این فعالین اقتصادی، مجبور هستند تا کالا را با سود بفروشند؛ حتی با سود اندک. همین مسائل در کالاهای مختلف، به‌ویژه کالاهای الکترونیکی که سهم زیادی در واردات کشور دارند، بیشتر به‌چشم می‌آید. نکته مهم این است که هر واردکننده کالا را در بازه‌های زمانی مختلف وارد می‌کند و ازهمین‌رو ممکن است یک کالا با قیمت‌های مختلف قیمت‌گذاری شود؛ چرا که این دسته از فروشندگان عموماً به قیمت فعلی دلار توجهی ندارند. همچنین باید گفت که با توجه به اینکه این کالاها گارانتی‌های مختلفی در کشور دارند (و یا برخی فاقد گارانتی هستند) قیمت‌های متفاوتی نیز روی آن‌ها زده می‌شود.
نکته دوم درباره برگزاری بلک فرایدی در ایران بحث تقویم است. برگزاری بلک فرایدی در دنیا به‌خاطر هفته‌های پایان سال و رسیدن به ایام کریسمس است. درواقع می‌توان گفت بلک فرایدی تا حد زیادی به بازار شب عید ما ایرانیان شباهت دارد؛ با این تفاوت که اواخر آبان‌ماه و روزهای اول آذرماه، در ایران هیچ مناسبت خاصی وجود ندارد. مصادف‌شدن بلک فرایدی در روزهای اول آذر همخوانی با جیب مردم و مناسبات تقویمی در ایران ندارد. بلک فرایدی تقریباً زمانی برگزار می‌شود که بسیاری از افراد حقوق خود را دریافت نکرده‌اند؛ منتظر روز خاصی مانند تعطیلات عید، تعطیلات تابستان، شروع سال تحصیلی و… نیستند و حتی کسی به‌دنبال خرید لباس فصل هم نیست، چرا که معمولاً لباس‌های زمستانی نیز مدتی بعد خریداری می‌شوند. کسب‌وکارهای اینترنتی در ایران در شب یلدا هم به سراغ برگزاری کمپین فروش حراجی اینترنتی می‌روند، اما واقعیت اینجاست که این روز هم چندان محلی از اعراب ندارد.
نه در اول آذر و نه در آخر آذر، شرکت‌ها مشغول انبارگردانی هم نیستند و اعمال تخفیف در این دو بازه زمانی توجیهی از سمت فروشندگان هم ندارد. عدم اعمال تخفیف از سوی فروشندگان باعث می‌شود که بلک فرایدی آنطور که باید در ایران برپا نشود و زمان درست آن به روز دیگری موکول شود؛ روزهایی مثل بازار شب عید که از دیرباز در بازار فیزیکی شاهد تخفیف‌های گسترده بوده و حالا چند سالی می‌شود دامنه آن به فروشگاه‌های آنلاین هم رسیده‌است.
براساس آمارهای منتشرشده توسط نهادهای مختلف بخش خصوصی و دولتی، بازار شب عید در کشور همواره پرفروغ‌ترین بازار بوده و مردم نسبت به آن اقبال نشان می‌دهند. آمارهای شرکت‌های پستی نظیر تیپاکس و پستکس و خود شرکت ملی پست از رشد آمار ارسال مرسولات خبر می‌دهند و گزارش‌هایی مانند گزارش دیجی‌کالا به‌عنوان بزرگترین فروشگاه اینترنتی کشور و یا گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نیز دلالت بر این دارد که اسفندماه بیشترین فروش آنلاین در کشور رخ می‌دهد. هیچ‌یک از این آمارها نیز دلالت بر رشد فزاینده فروش در آذرماه ندارند و این موضوع نشان می‌دهد که زمان برگزاری بلک فرایدی شاید در جهان مناسب باشد، اما در ایران چندان فرصت مناسبی برای خریداران (و البته فروشندگان) نیست.
البته نکته نهایی و دیگری که در صدمه‌زدن به ماهیت تخفیفی بلک فرایدی در کشور مطرح است، سودجویی برخی از فروشندگان است. با رشد بازارگاه‌های اینترنتی و واردشدن همه مردم به مقوله تجارت الکترونیکی و همچنین رشد فروش کسب‌وکارهای فعال در شبکه‌های اجتماعی، عملاً هر فرد می‌تواند در این زمینه فعالیت داشته باشد. کثرت زیاد جامعه آماری فروشندگان آنلاین باعث می‌شود که در بین این فعالین، تعدادی محدود نیز به سودجویی بپردازند و عملاً شیرینی تخفیف‌ها را برای مشتریان تلخ کنند. این دسته از افراد با گران‌کردن کالاها قبل از شروع برگزاری کمپین بلک فرایدی و ایجاد تخفیف‌های کاذب روی اجناس، به استقبال از این کمپین جهانی می‌روند و عمدتاً توسط خریداران باهوش شناسایی شده و فروش کمتری را تجربه می‌کنند.
در نهایت نباید فراموش کرد که اساسا قرار نیست همه افراد به تخفیف‌های درشت بلک فرایدی دسترسی پیدا کنند. دعوا و مشاجره‌های زیادی در همه فروشگاه‌ها بر سر تخفیف‌های بلک فرایدی رخ می‌دهد و همیشه درصد کمی از جامعه به تخفیف‌های قابل توجه می‌رسند. اما این موضوع دلیل نمی‌شود که نقاط ضعف برپایی این کمپین‌ها توسط سایت‌های اینترنتی مختلف را نادیده گرفت.
شما چه تجربه‌ای از بلک فرایدی دارید؟ آیا توانستید کالایی با تخفیف خوب خریداری کنید؟ تجربه‌های بدتان چه بودند؟ حتماً نظرات خود را با ما در بخش کامنت‌ها در میان بگذارید.