تجاری‌سازی فضا

اینتوئتیو ماشینز (Intuitive Machines) که در سال ۲۰۱۳ به دست کمال غفاریان تاسیس شد، تنها شرکت سهامی عام آمریکایی است که بر اکتشاف ماه تمرکز دارد. هدف شرکت این است که با ساخت نیروگاه‌ها، شبکه‌های ماهواره‌ای و سایر زیرساخت‌ها، احداث سکونتگاه قمری را که علاقه‌مندان به فضا از دیرباز در رویای آن بوده‌اند، سرانجام امکان‌پذیر کند.

پنجشنبه‌ی گذشته، اینتوئتیو ماشینز ماه‌نشینی خصوصی به نام اودیسئوس را برفراز موشک فالکون اسپیس ایکس پرتاب کرد. اودیسئوس یکی از دو فضاپیمایی است که شرکت قصد دارد امسال از طرف ناسا به قمر زمین بفرستد. وقتی ماه‌نشین جداسازی موفقیت‌آمیز از موشک را به کنترل‌کنندگان پرواز گزارش داد، آقای غفاریان پیامکی از مدیر ماموریت شرکت دریافت کرد: «تبریک می‌گویم کمال، اکنون پسر جدیدی داری که نامش اودیسئوس است و صحبت می‌کند.»

اگر همه‌چیز به خوبی پیش برود، اودیسئوس ۲۲ فوریه (۳ اسفند) روی ماه فرود خواهد آمد. ماه‌نشین شش‌ضلعی اینتوئتیو ماشینز به دوربین‌های آژانس فضایی آمریکا، لیدار، بازتابنده‌ی لیزری و حسگر برای اندازه‌گیری محیط پلاسمایی ماه مجهز شده است.

اگر همه‌چیز به خوبی پیش برود، ماه‌نشین اودیسئوس سوم اسفند روی ماه فرود خواهد آمد

اما برخلاف ماموریت‌های سنتی ناسا، ماموریت اودیسئوس حامل محموله‌هایی است که شرکت‌های خصوصی هزینه‌ی حملشان را پرداخت کرده‌اند. اودیسئوس دارای عایق ساخت کلمبیا اسپورتویر، شرکت تجهیزات ورزشی و پوشاک آمریکایی است. ماه‌نشین برای ذخیره‌ی اطلاعات روی ماه، اولین دیتاسنتر ساخت شرکتی خصوصی به‌نام لون‌استار دیتا هولدینگز را حمل می‌کند. اودیسئوس همچنین حامل آثار هنری است: ۱۲۵ قمر مینیاتوری که به دست جف کونز، هنرمند مطرح آمریکایی خلق شده و درون یک مکعب پلاستیکی ۱۵ سانتی‌متری مهروموم شده است. این آثار هنری که شرکتی فعال در زمینه‌ی ان‌اف‌تی هزینه‌شان را پرداخت کرده، قرار است روی سطح ماه رها شوند.

کریس کویلتی، تحلیلگر صنعت فضا که با هدف عادی‌سازی کسب‌وکار قمری به اینتوئتیو ماشینز مشاوره می‌دهد، می‌گوید: «حتی همین پنج سال پیش، در مورد فعالیت قمری صحبت نمی‌کردم؛ (زیرا) مردم با حالت تمسخر‌آمیز به من نگاه می‌کردند.»

تبدیل‌شدن به اولین شرکت خصوصی که به‌طور ایمن به ماه یا هر جسم نجومی دیگری می‌رسد، کار کوچکی نیست. سطح ماه پر از تلاش‌های ناموفق اخیر است. استروباتیک، اولین شرکت آمریکایی که به ماه فضاپیما فرستاد، پیش از آنکه اصلا به مدار ماه برسد، دچار نشت مرگبار سوخت شد. یک رقیب دیگر حتی پیش از آنکه از روی زمین برخیزد، از دور رقابت خارج شد.

دولت‌ها نیز در سال‌های اخیر کارنامه‌ی چندان درخشانی از خود به جا نگذاشته‌اند. روسیه، ابرقدرت فضایی سال‌های دور دراثر یک نقص، ماه‌نشین لونا ۲۵ را از دست داد و هند پیش از آنکه امسال تاریخ‌سازی کند، در اولین تلاش خود در سال ۲۰۱۹ با شکست مواجه شده بود. آژانس فضایی ژاپن در ماه ژانویه اولین ماه‌نشین خود را روی سطح ماه قرار داد؛ اما فضاپیما به شکل وارونه به ماه رسید. در قرن ۲۱، فقط سازمان فضایی چین چندین بار با موفقیت روی ماه فرود آمده است.

طرفداران سرسخت برنامه‌ی فضایی در آمریکا و برخی نمایندگان کنگره، احساس فشار می‌کنند تا از مسابقه‌ی فتح ماه عقب نمانند. تصمیم ناسا برای استخدام اینتوئتیو ماشینز و دیگر شرکت‌های خصوصی برای ارسال فضاپیماهای رباتیک به ماه، با هدف تسریع بازگشت آمریکا به ماه انجام شد. اینتوئتیو ماشینز یکی از ده‌ها شرکتی است که که برای به‌دست‌آوردن قراردادهای ماموریت‌های قمری ناسا، در مناقصات این سازمان شرکت کرده‌اند. ماموریت اودیسئوس دراصل اولین موج از برنامه آرتمیس است که دولت ترامپ با هدف بازگرداندن فضانوردان آمریکایی به ماه تا سال ۲۰۲۷، در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی کرد.

وقتی بین سال‌های ۱۹۶۹ و ۱۹۷۲، فضانوردان آمریکایی در قالب برنامه آپولو برای ماموریت‌های کوتاه‌مدت به ماه فرستاده شدند، آن سفرهای اکتشافی، ماموریت‌هایی با هدف اثبات برتری فناورانه‌ی ایالات متحده در دوران جنگ سرد قلمداد شدند؛ درحالی‌که هدف کارزار فتح ماه در قرن ۲۱ کمی متفاوت است. همان‌طور که بیل نلسون، مدیر ناسا گفته است، آمریکایی‌ها این بار به ماه می‌روند تا در آنجا بمانند.

اگر آرتمیس طبق برنامه پیش برود، انسان‌ها برای پژوهش‌های علمی و بررسی امکان‌پذیری اکتشافات در اعماق فضا، بازدیدهای مکرر و طولانی‌مدت از نزدیک‌ترین همسایه‌ی نجومی زمین انجام خواهند داد. در این بین، هدف جدید دیگری نیز وجود دارد: آژانس فضایی می‌خواهد درنهایت با احداث زیرساخت‌ها، سامانه‌های حمل‌ونقل، پرداخت و موارد دیگر در ماه، شرایط را برای شکل‌گیری اقتصادی فرازمینی فراهم کند.

آمریکایی‌ها این بار به ماه می‌روند تا در آنجا بمانند

ناسا همواره برای ساخت وسایل نقلیه و تامین نیرو برای تاسیسات خود، به شرکت‌های خصوصی نیازمند بوده است. (غفاریان در ابتدای دوران حرفه‌ای خود، حتی برای بخش فضایی فورد که اکنون تعطیل شده است، کار می‌کرد.) اما به‌طور سنتی، آژانس فضایی کنترل تصمیم‌های مربوط به طراحی را برای مهندسان نخبه‌ی خود محفوظ می‌داشت.