به نظر می رسد نتیجه چند سال درگیری شبکه های خانگی با صدا و سیما به نفع صدا و سیما تمام شود. در قوانین و مصوبات چنین است، اما در واقع بخش بزرگی از مردم چند سالی است که صدا و سیما را فراموش کرده اند. اگر شبکه پخش خانگی را انتخاب نکنند، گزینه های مختلفی حتی با محدودیت، فیلتر و مسدودسازی وجود دارد.
هفته گذشته مدیران و نمایندگان تریبون ها برای بررسی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی با سید محمد هاشمی معاون وزیر ارشاد جلسه ای داشتند. شورای عالی انقلاب فرهنگی در ماده واحده «تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت و تصویر جهانی» مصوب کرد که رادیو و تلویزیون دستگاه نظارت بر بسترهای صوتی و تصویری جهانی است: «مسئولیت تنظیم مقررات. اعطای مجوز و نظارت بر رسانه های فعال در حوزه صوتی و تصویری جهانی اعم از رسانه های مصرف کننده و ناشر گرا (VOD) و همچنین شبکه تلویزیونی خانگی به ویژه تولید سریال ها و برنامه های تلویزیونی و نظایر آن. مسئولیت سازمان صداوسیما
همچنین مسئولیت صدور مجوز، نظارت و تنظیم تبلیغات و تبلیغات در زمینه صدا و تصویر فراگیر نیز بر عهده صداوسیما خواهد بود. همچنین شورای عالی انقلاب فرهنگی تولید و پخش برنامه های زنده و صدور مجوز نظارت بر «پخش زنده» در فضای مجازی را منحصراً به صداوسیما واگذار کرده است.
این تصمیم و تایید به قدری تکان دهنده بود که علیرضا سرتیپی مدیرعامل فیلم نت در دیدار با معاون وزیر ارشاد آن را تصمیم مردم مانند بنزین دانست و گفت: با ما بحثی نشده است. ما به شورای انقلاب فرهنگی رفتیم و گفتند هرچه می گویید درست است و گفتند ما پشت شما هستیم، اما مصوبه ای از شورا می آید که ما از آن خبر نداریم و صحبتی هم نکرده ایم. بهتر است یک جلسه مشترک داشته باشیم تا بتوانیم با هم صحبت کنیم. ناگهان فرمانی صادر می شود و آدم احساس پوچی می کند.
محمد صراف، خزانه دار انجمن در همان جلسه گفت: «می گویند رایزنی کرده ایم، اما قانون دیگری در حال بیرون آمدن است. چنین نگاهی به صنعت برای کشور شرم آور است. ما همه چیز را روی آب ساختیم. کسی به حرف ما گوش نمی دهد. اگر قرار است مشورت کنیم و آن مشورت مؤثر باشد، کفش آهنی می پوشیم. این زندگی تجارت است وگرنه راه خود را پیدا خواهد کرد.»
محمد جواد شکوری مقدم یکی از اعضای هیئت مدیره انجمن و مدیرعامل آپارات و فیلمو معتقد است که هم در دولت و هم در بخش خصوصی همه می دانند مشکل چیست و همه می گویند صدا و سیما ناجی درستی نیست. برای این کار چون تضاد منافع وجود دارد: «می‌توانی درس بخوانی و همانطور که در دنیا انجام می‌شود، او در جلسات دو تا دو نفر را انتخاب کرد. همه قبول دارند و می گویند این اشتباه است و مشکل شرعی دارد. حتی اگر 50 جلسه دیگر نیز انجام شود، همه مشکل را می دانند. چرا رادیو را از مرکز داستان حذف نمی کنید؟ مشکل ما تضاد منافع است و این مشکل باید حل شود. ما و سیدا و سیما را باید با هم دید.
علیرغم اینکه همه مشکل را می دانند و از پیامدهای تنظیم صدا و سیما برای حوزه ای که در آن ذی نفع است آگاه هستند، علیرغم اینکه نمایندگان مجلس نیز نسبت به آن انتقاد دارند، همچنان وظیفه نظارتی برای رادیو در نظر گرفته می شود. و به گفته سعید رسول اف، یکی از اعضای هیئت مدیره انجمن، شاید در مجموعه مدیریتی این نگرش و تفکری وجود دارد که موضوع مورد غفلت قرار گرفته است: «شاید باید انتظارات ما از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درست می شد. نقش جدی دارد و اگر به بخش خصوصی اطمینان داده می شد، اتفاقات خوبی رخ می داد. اگر قرار است موضوع صوت و تصویر بررسی شود، باید به ما و صدا و سیما با خط کش و تراز نگاه شود».
به گفته دبیر انجمن صنفی شرکت‌های نمایش آنلاین، محمدمهدی عسگرپور، این یک امر معیشتی است و به همین دلیل خانه سینما پشت آن ایستاده است: «چند هزار نفر از سینما با VOD کار کردند، تلویزیون هم رشد کرد. تا جایی که خودی ها را هم بیرون می کنند. تنظیم صدا و سیما یعنی بیرون انداختن همه کسانی که صدا و سیما به دلایل مختلف نمی خواهد با آنها همکاری کند.
خطای عمدی در تعریف کلمه فراگیر صدا و تصویر
البته VOD هنوز قطع نشده است. در پنل “پایان تلخ برای VOD ها؟” که در الکامپ 26 برگزار شد، نمایندگان شرکت های نمایش خانگی گفتند که با وجود همه مشکلات، این عرصه در مسیر پایانی قرار نگرفته و به حیات خود ادامه خواهد داد. محمدجعفر نعناکار در این پنل تاکید کرد که VOD پایان تلخی ندارد و باید روحیه جنگندگی را حفظ کرد.
تا کنون بر عدم مشروعیت ساترا که نهاد تنظیم کننده صدا و سیما است تاکید کرده اند و گفته اند که سید و سیما نمی توانند هم ذی نفع باشند و هم قانون گذار و هم تنظیم کننده. ساترا این پلتفرم‌ها را طی سال‌ها با اهرم‌های مختلفی از مسدود کردن درگاه پرداخت گرفته تا نیاز به فیلتر کردن، برای تقویت خود تحت فشار قرار داده است. اگر مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در مجلس به تصویب برسد، نظارت بر صدا و سیما قانونی می شود. البته پیش از آن، برنامه هفتم توسعه، صدور مجوزهای مشخص و نظارت بر حوزه صدا و تصویر فراگیر را منحصراً به صدا و سیما محول کرده بود.
البته صدا و سیما قبلاً مقررات صدا و تصویر جهانی خود را جزء قانون اساسی می دانند. پیمان جبلی رئیس سازمان صدا و سیما در پی تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: بر اساس قانون اساسی صدا و سیما در همه تریبون ها صدا و سیما و تصویب آن در شورای عالی صدا و سیما مسئول است. انقلاب فرهنگی تایید و تاکید بر مبنای حقوقی آن است.
از طرفی می گویند تعریف صدا و تصویر جهانی است که مشکل دارد. اصغرپور در تشریح این معضل در پنل نمایشگاه الکامپ و همچنین در دیدار با معاون وزیر گفت: یک کلمه جعلی ایجاد شده تحت عنوان صدا و تصویر نافذ که وقتی دنبال آن می گردیم می بینیم که با یک پدیده مواجه هستیم. که معنی آن این است که تو هرگز نمی دانی; نام ها توسط کسانی ایجاد می شود که به دنبال یافتن نام های آرزویی هستند که تعریف روشنی ندارند. در سال‌های اخیر بحث‌های زیادی در مورد این کلمه مطرح شده است و به نظر می‌رسد نزدیک‌ترین معنایی که پشت این کلمه وجود دارد، پخش زنده است، زیرا طبق قانون اساسی پخش زنده در اختیار صدا و سیما است، اما از آنجایی که دولت بسیار مایل به نادیده گرفتن بخش “خصوصی به نفع دولت، این کلمه به طرق دیگری تفسیر می شود.”
در نهایت، نکته روشن است، این مخاطب شبکه بومی تلویزیون است که از رادیو و تلویزیون پیشی می‌گیرد و نزول آن رسانه است که شعله مداخله صدا و سیما در این حوزه را برانگیخته است. اما داستان به همین جا ختم نمی شود. کیهان اخیراً مقاله‌ای نوشته است که می‌گوید زمان آن رسیده است که پلتفرم‌های غیررسمی تماشای خانه فیلتر یا سانسور شوند. این بدان معنی است که تمام سایت هایی که محصولات نمایش جهانی را در اختیار عموم قرار می دهند، چه فیلتر شده و چه غیر فیلتر شده، گروه بعدی در ردیف مقررات خواهند بود.