مهاجم از پشت سر به قربانی‌اش نزدیک شد. قربانی یک مرد میانسال عضلانی بی‌دندان بود؛ احتمالاً یک جنگجوی سرسخت انگلیسی که سال‌ها قبل به طور جدی آسیب دیده بود. سرباز نورمن شمشیر دولبه‌ی سنگینش را بلند کرد و به نزدیکی گوش راست هدف ضربه زد. ضربات جنون‌آمیز پشت‌سر‌هم فرود آمد و قربانی سقوط کرد. استخوان‌های این سرباز قربانی تقریباً هزار سال روی شیب تپه‌ای در ساسکس انگلستان قرار داشت و در سال ۱۹۹۴ توسط باستان‌شناسان در زیر مدرسه‌ای کشف شد.
تصور می‌شود که صاحب اصلی این قربانی یا «اسکلت ۱۸۰» در سال ۱۰۶۶، در جریان حمله‌ی نورمن‌ها به انگلستان مرده باشد. اگر حقیقت داشته باشد، این استخوان‌ها تنها بقایای انسانی کشف‌شده از این جنگ است. اگرچه آثار فیزیکی خشونت‌آمیز باقیمانده از این درگیری عمدتاً در خاک اسیدی منطقه حل شده است، اما شواهد تأثیرات روانی این جنگ در اسناد مبهم قرون وسطایی به‌جای مانده است.
قدیمی‌ترین جنگ ثبت‌شده در تاریخ، در سال ۲۷۰۰ پیش‌از میلاد در بین‌النهرین، میان تمدن‌های منقرض‌شده‌ی سومر و عیلام رخ داد. از آن زمان تاکنون با وجود دوره‌های صلح موقتی مانند آغاز قرن بیست‌و‌یکم، جنگ‌های بی‌شماری بین اعضای گونه‌ی ما رخ داده است. اجداد ما نیز از تأثیرات روانی جنگ‌ها و مرگ‌های فراوانی که می‌دیدند، مصون نبودند. همان‌طور که امروزه نیز کسی از این آسیب‌ها در امان نیست.
در زمانی که روش‌های مدرن درمانی برای آسیب‌های روانی وجود نداشت، بسیاری از جوامع باستانی به ابداع روش‌های مبتکرانه‌ای برای مقابله با تروما یا روان‌زخم روی آوردند؛ از تزکیه مذهبی گرفته تا اجرای آیین‌های طهارت یا حتی نوشتن نمایشنامه‌های مسحور‌کننده. حال، ما چگونه می‌توانیم از این روش‌ها درس بگیریم؟
اروپای قرون وسطی: آیین تطهیر و توبه
یک سال بعد از پیروزی نورمن‌ها، گروهی از اسقف‌ها گرد‌هم آمدند تا به تهیه‌ی فهرستی غیرعادی بپردازند. «توبه‌ی ارمنفرید»، مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های ندامت‌آمیز برای کسانی بود که در کشت‌و‌کشتار مشارکت داشتند؛ فهرستی از اقدامات نادمانه که باید به عنوان کفاره‌ی اعمال خود انجام می‌دادند. برای هر شرایطی توبه‌های خاصی وجود داشت؛ سربازانی که مرتکب تجاوز شده باشند، کسی را کشته باشند، زخمی کرده باشند، یا تعداد قربانی‌های خود را ندانند. مثلاً اگر قربانی اسکلت ۱۸۰ زنده می‌ماند، مسئولان زخم‌های او باید یک سال تمام را صرف توبه می‌کردند.
البته این سند قرون وسطایی یک عمل معمول از سر همدردی و شفقت نبود. اکنون تصور می‌شود که این توبه ممکن است تلاشی برای تبرئه‌ی سربازان نورمن از «آسیب‌های اخلاقی» باشد؛ یعنی عواقب آزاردهنده‌ی رفتار به گونه‌ای که برخلاف ارزش‌های اخلاقی فردی است. کاترین هارلوک، مدرس ارشد تاریخ قرون وسطی در دانشگاه متروپولیتن منچستر می‌گوید: «جنگجویان قرون وسطی به وضوح می‌دانستند که تروما یک حالت ممکن است.»
جنگ در قرون وسطی بیشتر به صورت نبرد تن‌به‌تن شکل می‌گرفت، یک سبک جنگی شامل کشتار همگانی و سلاخی که منجر به جراحات وحشتناک و گاهی هزاران کشته در یک روز می‌شد. حتی در فرشینه‌ی بایو (شاهکار ۶۸ متری قرون وسطایی که داستان هجوم نورمن‌ها را روایت می‌کند) نیز صحنه‌های دلخراشی از جنگ مشاهده می‌شود.
سربازان قرون وسطایی برای هر گناه روش توبه‌ی مخصوصی داشتند
در فرشینه‌ی بایو (تصویر مقاله) می‌بینیم در حالی که ارتش‌های نورمن و انگلیس با تبرهای جنگی، شمشیر، چماق، پیکان، تیر‌و‌کمان و نیزه با یکدیگر درگیر می‌شوند، صحنه‌های قتل‌عام به حاشیه‌ی پارچه سرریز می‌شود. اسب‌های نیزه‌داران به پایین سقوط می‌کنند، سربازان زره‌ها را از تن اجساد برهنه بیرون می‌آورند و شماری از سرهای تکه‌تکه‌شده و سایر اعضای بدن نیز نقش زمین می‌شود.
با این حال، هارلوک می‌گوید شواهد تأثیرات روانی برای این حجم از اعمال خشونت‌آمیز بسیار اندک است؛ تا حدودی به این دلیل که سوابق قرون وسطایی معمولاً فقط به تعریف داستان‌های قهرمانانه یا روایت رویدادها تمایل دارند. او می‌افزاید: «گزارش‌های اول‌شخص توسط جنگجویان غیرمعمول است و خوداندیشی عملاً وجود ندارد.»
اما سرنخ‌هایی وجود دارد. کتاب شوالیه‌گری، یک کتابچه‌ی راهنمای رزمی است که در طول جنگ صد ساله‌ی بین انگلیسی‌ها و فرانسوی‌ها توسط یکی از مشهورترین شوالیه‌های آن دوران مکتوب شد. هارلوک می‌گوید نویسنده علاوه‌بر ارائه‌ی دستورالعمل‌های عملی برای تکنیک‌های مبارزه، در مورد انواع مواردی که امروزه به عنوان عوامل تروما تشخیص داده می‌شود نیز هشدار می‌دهد و حتی زمانی که شوالیه‌ها در موقعیت خطرناکی قرار نداشتند، از «وحشت شدید» می‌نویسد. سایر مستندات آن دوره نیز از نشانه‌های خاصی مانند ترس، شرم و خیانت نام برده‌اند.
هارلوک می‌گوید: «انتظارات خاصی در مورد بایدها و نبایدهای جنگ وجود داشت، مانند به اسارت‌گرفتن افراد برای باج‌گیری، زمانی که این انتظارات یا «قوانین» زیر پا گذاشته شد، به نظر می‌رسد که افراد بیشتری آسیب دیدند و به انواع خاصی از تروما دچار شدند». آسیب اخلاقی نوعی از زخم روانی است که جهانی و همه‌گیر به نظر می‌رسد و در طول هزاران سال، در تمدن‌های مختلف بشری جنگجویان بسیاری را تحت‌تأثیر قرار داده است؛ از مسیحیان قرون وسطایی گرفته تا کهنه‌سربازان جنگ ویتنام.
جوامع قرون وسطایی برای کمک به کهنه‌سربازان، جلوگیری از آسیب و ارائه‌ی روش‌های مناسب برای مقابله با روان‌زخم‌ها، به شدت بر مذهب متکی بودند. کشیش‌ها پیش از هر نبرد برای سربازان دعا و درخواست آمرزش می‌کردند و کهنه‌سربازان با توبه‌کردن و ابراز ندامت، خود را از تمامی جنایت‌هایی که مرتکب شده بودند، تبرئه می‌کردند. بعدها، در زمان جنگ‌های صلیبی، مردم باور داشتند که ورود به جنگ در نفس خود یک عمل مقدس است و می‌تواند تمامی گناهان پیشین را پاک کند.