استارتاپ نیان با هدف کمک به استقلال افراد کم‌شنوا و ناشنوا تشکیل شده است؛ مجموعه‌ای که اساس فعالیتش را بر مسئولیت اجتماعی گذاشته و به گفته بنیان‌گذارش، صرفاً به‌دنبال کسب سود مالی نیست. اما در ایران استارتاپ‌هایی که برای حل مشکلات معلولان به‌وجود آمده‌اند با چه مشکلاتی دستوپنجه نرم می‌کنند؟ «علی عباسی» به این سؤال پاسخ می‌دهد.
پلتفرم «نیان» پاسخ عباسی و تیمش به دغدغه‌هایی است که ناشنوایان و کم‌شنوایان دارند؛ دغدغه‌هایی که او نیز با آن‌ها غریبه نیست و به‌خوبی می‌داند که این افراد چه مشکلاتی برای برقراری ارتباط در جامعه دارند؛ اینکه لب‌خوانی در روزهای شیوع کرونا با زدن ماسک چطور ناممکن شده بود و یا تماس با پلیس و اورژانس در شرایط خاص تا چه حد سخت است.
اولین‌بار ایده نیان در دانشگاه اصفهان شکل گرفت؛ جایی که یکی از اساتید در حضور عباسی، با فردی ناشنوا مصاحبه می‌کرد و از او پرسید آیا اپلیکیشنی برای تسهیل محدودیت‌های افراد ناشنوا وجود دارد و پاسخ خیر بود.
طبق آمار، بیش از پنج درصد از جمعیت (کشور) را افراد ناشنوا و کم‌شنوای قطعی تشکیل می‌دهند. پیگیری‌ها و نظرسنجی‌های تیم نیان نشان می‌دهد نزدیک به 40 درصد افراد ناشنوا به‌تنهایی به ادارات مراجعه می‌کنند. با توجه به مشکل برقرای ارتباط، کاملاً مشخص است که این افراد با چالش‌هایی مواجه هستند.
حال عباسی به‌همراه تیمش محصولی را تولید کرده است که از آن با عنوان «رفیق همراه» یاد می‌کند. نیان قرار است به استقلال افراد ناشنوا و کم‌شنوا در زندگی کمک می‌کند؛ هدفی که با ارائه خدماتی مانند مترجم آنلاین زبان اشاره، تبدیل گفتار به متن و تبدیل متن به گفتار، برقراری تماس با پلیس یا اورژانس در شرایط اضطراری، اعزام مترجم زبان اشاره و ایجاد زیرساختی برای فروش محصولات تولیدی افراد ناشنوا و کم‌شنوا محقق می‌شود.
نیان یک استارتاپ نوپاست و هنوز در مراحل اولیه توسعه خود قرار دارد. به گفته عباسی، آن‌ها هدف‌گذاری کرده‌اند که پس از جذب سرمایه بتوانند در بازه یک‌ساله، فعالیت خود را در استان اصفهان و چهار کلانشهر گسترش دهند؛ اگرچه به باور عباسی، با توجه به تجربه بد یک استارتاپ توان‌یابی در ایران، جذب سرمایه‌ای تبدیل به امری چالش‌زا شده است. همچنین بنیان‌گذار نیان اعتقاد دارد چالش‌های دولتی همچون بحث مجوز، مسیر توسعه آن‌ها را ناهموار کرده است.
با او درباره هدف نیان، مدل کسب‌وکار، چالش‌های توسعه‌ای و البته آینده پیش روی افراد کم‌شنوا و ناشنوا به گفت‌وگو نشستیم که می‌توانید در ادامه مطالعه کنید.
دیجیاتو- بزرگترین چالش‌های پیش روی افراد ناشنوا و کم‌شنوا در ایران چیست؟ نیان چگونه می‌تواند به رفع این چالش‌ها کمک کند؟
علی عباسی، مؤسس و ایده‌پرداز نیان: به نظر من، مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش پیش روی افراد ناشنوا و کم‌شنوا در ایران، مسئله برقراری ارتباط است. افراد دارای معلولیت شنوایی همچون سایر افراد جامعه از حقوقی برخوردارند که برای احقاق حقوقشان و همچنین برطرف‌کردن امور روزمره خود، نیازمند برقراری ارتباط هستند. شوربختانه به‌دلیل عدم آگاهی جامعه در چگونگی رفتار صحیح با این قشر و همچنین کمبود مترجمین زبان اشاره، زندگی این افراد با مشکلات فراوانی روبه‌رو شده است.
ایده اصلی نیان مبتنی بر کمک به تسهیل و استقلال ارتباطات و امور افراد ناشنواست. طبق آمار، بیش از پنج درصد از جمعیت (کشور) را افراد ناشنوا و کم‌شنوای قطعی تشکیل می‌دهند. همان‌طور که اشاره کردم، این جمعیت هر روز با مشکلاتی چون عدم ارتباط خوب و سریع با شنوایان در ادارات، تماس‌های صوتی، محل کار و همچنین عدم دسترسی به محتواهای فرهنگی و آموزشیِ مناسب‌سازی‌شده دستوپنجه نرم می‌کنند.
اهمیت موضوع اولاً در نیاز افراد ناشنوا به داشتن استقلال از دیگران در انجام امور روزمره است؛ آن‌هم در جامعه‌ای که هویت هر فرد با توجه به پیشرفت‌ها و استقلالش تعریف می‌شود. ثانیاً لزوم رعایت حقوق این افراد طبق کنوانسیون حقوقی افراد دارای معلولیت در جامعه است. یکی از مبناهای ایده نیان، احترام به حق دسترس‌پذیری است. ما درصدد ایجاد دسترس‌پذیری بیشتر در زندگی افراد ناشنوا به‌وسیله رفع موانع تکنولوژیک هستیم. دسترس‌پذیری و استقلال با قابلیت‌هایی چون تبدیل گفتار به متن و بالعکس، مترجم آنلاین زبان اشاره، ثبت فوریت (پلیس، اورژانس، و…) (با این قابلیت، فرد ناشنوایی که قادر به برقراری ارتباط تلفنی و صوتی با پلیس یا آتش‌نشانی نیست، از طریق برنامک نیان با پلیس یا اورژانس و… می‌تواند ارتباط برقرار کند)، اعزام مترجم زبان اشاره (مختص زمان‌هایی است که فرد ترجیح می‌دهد از مترجم حضوری استفاده کند) و ایجاد زیرساخت برای فروش محصولات تولیدی افراد ناشنوا و کم‌شنوا و اشتغال‌یابی ویژه افراد ناشنوا ازجمله این اقدامات محسوب می‌شود.
پاندمی‌های جدید نیز معضلات ثانویه‌ای به‌وجود آورده. وجوب استفاده از ماسک و اختلال در لب‌خوانی، نیاز بیشتر به مترجم زبان اشاره و آشکار‌شدن عدم به رسمیت شناختن زبان اشاره در جامعه ازجمله این معضل‌هاست.
بزرگترین چالشی که در این مسیر با آن روبه‌رو شده‌اید (یا خواهید شد)، چیست؟ چه برنامه‌ای برای حل آن داشته‌اید؟
خطراتی همچون محدودیت منابع مالی و وجود مشکلاتی در روند رایزنی‌ها با سازمان‌ها و نهادهای گوناگون ادامه راه را برای نیان سخت کرده است.
استراتژی نیان برای مقابله با خطر محدودیت منابع مالی، جذب سرمایه‌گذاران فعال در حیطه‌های سلامت و حمایت حامیان است. برای مقابله با تهدید دوم نیز نیان امید به استفاده از اعتبار و پشتیبانی حامیانی چون مراکز رشد و دیگر سازمان‌های داوطلب دارد؛ اما متأسفانه تا به امروز به نتیجه ملموسی دست نیافته‌ایم.
یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌هایی که استارتاپ ما با آن مواجه شده، موضوع مجوز‌هاست. در این خصوص گاهی با سختگیری‌هایی روبه‌رو هستیم و این امر می‌تواند موجب کندی کار شود.
تبدیل گفتار به متن و متن به گفتار با چه ابزارهایی انجام می‌شود؟ آیا صفر تا صد این تکنولوژی را خودتان پیاده کرده‌اید یا با سایر کسب‌وکارهایی که این خدمات را ارائه می‌کنند، همکاری دارید؟
پاسخ این سؤال احتیاج به یک توضیح مقدماتی دارد. ازجمله نیازمندی‌های اصلی در تثبیت یک محصول استارتاپی، میزان وفق‌پذیری آن با نیاز کاربران آن است. به بیان دیگر، یک محصول به موفقیت در تصاحب بازار نخواهد رسید مگر نیازهای کاربران خود را به‌خوبی شناسایی کرده باشد. البته در این امر فاکتور زمان هم دخیل است. اینکه چه زمانی به بازار وارد می‌شوید و با چه سرعتی خود را با نیاز مخاطبان تطبیق خواهید داد هم بسیار مهم است. درصورتی‌که پاسخ به نیاز مشتریان مثبت، اما سرعت تغییرات موردنیاز اندک باشد، با بروز نارضایتی در کاربران اولیه، بسیار محتمل است که مالکان محصول استارتاپی با شکست زودهنگام روبه‌رو شوند.
اگر بخواهیم به پاسخ سؤال شما بازگردیم، به‌دلیل آماده‌سازی سریع محصول، حفظ سادگی و چابکی در بخش فنی (اعم از توسعه، نگهداری و پشتیبانی از کدهای نرم‌افزاری) در عین وجود ظرفیت فنی در تیم توسعه نرم‌افزار نیان، خاصه در فضای علمی دانشگاه اصفهان، نظر همکارانم در استفاده از سرویس‌های آنلاین موجود برای تبدیل گفتار به متن و بالعکس بود.
به امید خدا، درصورت احراز حداقل‌هایی از رشد محصول و استقبال کاربرانمان، خبرهایی از ورود فناوری‌های نو و بومی به محصول نیان خواهید شنید.
بیزینس‌مدل نیان چگونه است؟ آیا برای هر خدمت مبلغ جداگانه‌ای دریافت می‌شود یا افراد اشتراک و حق استفاده را خریداری می‌کنند؟
برای بیان واضح و تعیین چگونگی تولید و درآمدزایی، از ابتدا اقدام به تدوین مدل کسب‌وکار نیان کردیم تا بتوانیم حرکتی مستقیم و درست طبق یک برنامه واقعی داشته باشیم. سعی شده است همه اجزا در این بوم به هم مرتبط باشند تا یک چرخه یکپارچه تشکیل شود.
سپس طرح تجاری بعد از مطرح‌شدن ایده، شناخت بازار، تعریف هویت و تشخیص استراتژی‌های مناسب برای پیشبرد هر بخش از نیان تدوین و آماده شد. سعی کردیم در طرح تجاری با جزئیات بیشتر و به‌صورت دقیق‌تر، چیستی و چرایی وجود نیان، اهداف و استراتژی‌هایمان برای رسیدن به آن اهداف را شرح دهیم. درواقع ابزارهای مدیریتی نیان برای رسیدن به موفقیت ترسیم شده و نقشه راه مشخص است.
براساس نقشه راه اشاره‌شده از مسیرهای مرسوم کسب درآمد در زیست‌بوم کسبوکارهای اینترنتی به چند مورد رسیدیم. نخست فروش حق اشتراک برای برخی از خدمات موجود در نیان است؛ برخی از خدمات که جنبه حمایتی از جامعه ناشنوایان و کم‌شنوایان دارند، به‌شکل همواره رایگان در اختیار این افراد قرار خواهد گرفت، اما بخشی از خدمات که برایمان هزینه‌های توسعه و نگهداری بالایی داشته است، به‌ناچار ناگزیر خواهیم بود که حق اشتراکی برای استفاده ماهانه/سالانه از آن تعریف کنیم.
جذب تبلیغات درصورت رسیدن به میزان قابل‌قبولی از رشد در تعداد کاربران نیز یکی دیگر از مسیرهای درآمدزایی ماست.
استارتاپ هاناپ که در حوزه ناشنوایان فعالیت می‌کرد، فعالیتش از ابتدای سال به‌علت مشکلات مالی متوقف شد. شما چه برنامه‌ای برای عدم اثرپذیری از مشکلات مالی دارید؟ روی جذب سرمایه خطرپذیر یا حمایت‌های دولتی حساب کرده‌اید؟
توقف فعالیت استارتاپ هاناپ اتفاق تلخ و ناراحت‌کننده‌ای است؛ چرا که حضور و فعالیت هاناپ در بازار میتوانست به‌نوبه‌خود اثر بسزایی در رشد و آگاهی جامعه داشته باشد و امیدوارم مشکلات آن‌ها نیز به‌زودی حل شود.
مسئله‌‌ای که وجود دارد، این است که باید این نکته را مدنظر قرار دهیم که اساس فعالیت اپلیکیشن نیان مبتنی بر مسئولیت اجتماعی است و ما صرفاً به‌دنبال کسب سود مالی نیستیم. بنا به رسالتی که بنده و همکارانم برای خودمان تعریف و مشخص کرده‌ایم، هدفمان تسهیل امور زندگی افراد کم‌شنوا و ناشنوا بوده است و همچنان بر این عقیده استواریم. توان مالی ما نیز برای انجام امور مربوط به اپ نیان تا زمان معینی تعریف شده بود و آن‌هم طراحی، آماده‌سازی و انتشار نسخه اولیه (MVP) اپلیکیشن بود که تمام هزینه‌ها به‌صورت شخصی توسط بنده و سایر هم‌بنیان‌گذاران انجام شد.
برای ادامه مسیر و برای جذب سرمایه، ما هر دو مسیر را در دستور‌کار قرار دادیم؛ اما باید بگویم شتاب‌دهنده‌ها تمایلی نشان ندادند. بخش اعظم دلیل آن هم متأسفانه بی‌اعتمادی است که در فضای کسب‌وکار نوآورانه نسبت به اپلیکیشن‌های حوزه امور افراد دارای معلولیت وجود دارد. تجربه عملکردی و مالی مبهم و غیرشفاف استارتاپ «توانیتو» باعث شد که بدبینی نسبت به این حوزه زیاد شود. من در جایگاهی نیستم که کسی را متهم کنم، اما تا هنگامی که عملکرد مجموعه توانیتو مورد بررسی دقیق قرار نگیرد، این بدبینی ادامه‌دار خواهد بود. به نظر من، زمانی که در یک اقلیتی برای یک موضوع جدی، فردی عملکرد غیرحرفه‌ای و رفتار غیر‌صادقانه انجام دهد، به کلیه اقدامات مشابه در آن اقلیت تعمیم می‌یابد و اساساً عملکرد استارتاپ توانیتو اثر پروانه‌ای پیدا کرده و دامن دیگر ابتکارات را گرفته است.
در باب حمایت‌های دولتی هم ما درخواست‌های متعددی داشتیم و اتفاقاً مورد استقبال قرار گرفته، اما در عمل هیچ اتفاقی رخ نداده است. حمایت دولتی درحال‌حاضر با توجه به توان مالی پایین اکثریت افراد ناشنوا و کم‌شنوا از اهمیت بالایی برخوردار است. برای ادامه مسیر نیان ما همچنان امیدوارانه درحال تلاش و رایزنی با افراد سرشناس و تأثیرگذار هستیم.
البته حمایت اشاره‌شده در بدنه دولتی بیشتر از جنس حمایت معنوی، صدور مجوز و تفاهم‌های همکاری فی ما بین است. در بخش حمایت مالی هرچند جذب سرمایه از بخش‌های دولتی می‌تواند برایمان گره‌گشا باشد، اما حقیقتاً بر این باوریم که همکاری با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌تواند ارزش بالاتر و بیشتری برای جامعه خلق کند. وجود بروکراسی اداری و سازوکارهای پیچیده در تعامل با بخش دولتی نیز می‌تواند تا درجات بالایی حرکت روبه‌رشد یک استارتاپ را کُند کند.
مترجم‌هایی که قرار است به افراد ناشنوا خدمات ارائه دهند، زیر نظر شما فعالیت خواهند کرد یا نقش فریلنسری خواهند داشت؟ به این صورت که قیمت‌گذاری از سوی خودشان باشد یا به‌طور مثال، سیستم امتیاز‌گذاری برای هریک در دسترس باشد و فرد ناشنوا براساس نظرات کاربران قبلی آن‌ها را انتخاب کند؟
طی تفاهم‌نامه‌ای که ما با انجمن خانواده ناشنوایان استان اصفهان منعقد کرده‌ایم، ما از مترجمینی استفاده خواهیم کرد که یا زیر نظر این انجمن، آموزش زبان اشاره را فراگرفته‌اند یا مترجمینی هستند که مورد‌تأیید این انجمن و سازمان بهزیستی باشند. در باب قیمت‌گذاری نیز ما براساس «شیوه‌نامه اعزام و تربیت مترجم ناشنوایان» که توسط معاونت امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور اعلام شده است، عمل خواهیم کرد.
توسعه نیان آیا شهر‌محور خواهد بود؟ به‌نظر می‌رسد برای ارائه برخی خدمات نیاز به پشتیبان‌های محلی وجود دارد.
ما برای انتشار اپلیکیشن نیان چند مرحله را برای خود مشخص کرده‌ایم که از زمان جذب سرمایه بتوانیم در یک بازه یک‌ساله و در 6 ماهه اول، انتشار استانی (شهر اصفهان) را داشته باشیم؛ در 6 ماهه دوم توسعه استانی و گسترش در چهار کلانشهر و درنهایت انتشار کشوری را در دستور‌کار داریم.
با توجه به آماده‌سازی سامانه مترجمین زبان اشاره، این امکان میسر است به لحاظ فنی پشتیبانی امور در شهر اصفهان متمرکز باشد و بتوانیم امور را پیش ببریم. قطعاً در ادامه به‌ویژه در ارائه پاره‌ای از خدمات اپراتور‌محور نظیر خدمات ثبت فوریت، نیازمند احداث شعبه‌های جدید یا قرارداد با مجموعه‌های موجود جهت همکاری در اقصی نقاط کشور خواهیم بود.
وضعیت اقتصادی فعلی موجب شده است که افراد دسترسی کمتری به گوشی‌های جدید داشته باشند (به گواه آمارهای کافه بازار). این موضوع آن‌ها را از تکنولوژی‌های جدید نیز محروم می‌کند. این امر چه چالشی برای کار شما دارد؟ مجبورید برنامه‌ای بنویسید که با نسخه‌های پایین‌تر اندروید هم سازگاری داشته باشد؟
بله؛ متأسفانه این معضل بزرگی است که درحال‌حاضر وجود دارد و جای تأسف بسیار دارد که افراد از دسترسی به تکنولوژی‌های روز بی‌بهره باشند و حداقل‌ها را هم نتوانند تهیه کنند. اما درخصوص نیان طراحی‌ها به‌گونه‌ای بوده است که با نسخه‌های گوناگون سیستم‌عامل اندروید سازگاری داشته باشد.
اساساً ما مجبور بوده‌ایم محصول نیان را به جهت ویژگی‌های شناسایی‌شده در جامعه هدفمان، بسیار ساده و عملیاتی تولید کنیم. همچنین نوشتن برنامه جدید که با نسخه‌های پایین‌تر اندروید هم سازگاری داشته باشد، به‌عنوان یک گزینه مدنظر ما است؛ اما این مسئله هم منوط به این است که چقدر بتوانیم سرمایه جذب کنیم.
تابه‌حال بازخورد قابل‌توجهی از کاربران ناشنوا و کم‌شنوا دریافت کرده‌اید؟
بله؛ ما عملکرد اپلیکیشن را به‌صورت محدود و فقط از طریق انجمن خانواده ناشنوایان استان اصفهان تست کردیم و سعی داشتیم مشکلات و بازخوردهایی را که به ما اعلام می‌شد، تا حد امکان برطرف کنیم. اما قطعاً به‌محض فراگیرشدن اپلیکیشن، کار ما در این خصوص بیشتر خواهد بود. برای این منظور، ایجاد تیم پشتیبانی قوی جهت ارتباط‌گیری با کاربرانمان و جذب بازخورد از آنان را پیش‌بینی کرده‌ایم؛ چرا که رشد محصول در حوزه فناوری اطلاعات در گرو جذب، بررسی و اعمال بازخورد مخاطبانمان است.
به نظر شما فناوری چه آینده‌ای برای افراد ناشنوا و کم‌شنوا رقم خواهد زد؟
به‌نظر می‌رسد با رشد سریع تحولات علمی و فناوری روز، تکنولوژی‌های مربوط به هوش مصنوعی و پردازش گفتار در آینده می‌توانند بهبودهای قابل‌توجهی را در ارتباطات افراد ناشنوا و کم‌شنوا به ارمغان بیاورند. اپلیکیشن‌ها و دستگاه‌های هوشمند می‌توانند با تحلیل و ترجمه گفتار به متن، ارتباط بین افراد ناشنوا و شنوا را آسان‌تر کنند.
همچنین می‌توانیم شاهد ترجمه لحظه‌ای زبان اشاره در آینده‌ای نه‌چندان دور باشیم. علاوه‌براین، استفاده از واقعیت افزوده و واقعیت مجازی نقش چشمگیری در تحولات انسان‌ها ایفا خواهند کرد که محیط‌های تعاملی را برای افراد ناشنوا بهبود بخشیده و مواجهه با مشکلات روزمره را آسان‌تر می‌کنند.
در حوزه سخت‌افزاری نیز به نظر من شاهد اتفاقات خوبی خواهیم بود و دستگاه‌های جدید و پیشرفته‌تر توسعه خواهند یافت؛ مانند سمعک‌ها و کمک‌های شنوایی هوشمند که بهبودهایی را در کیفیت شنوایی افراد ناشنوا و کم‌شنوا ایجاد خواهند کرد.
همچنین در جهت تحقق حق آموزش که یکی از مفاد اصلی کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت است، به نظر من شاهد توسعه نرم‌افزارهای تربیتی و آموزشی خواهیم بود. نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های آموزشی می‌توانند افراد ناشنوا و کم‌شنوا را در یادگیری زبان‌ها، مهارت‌های ارتباطی و دسترسی به منابع آموزشی همگام‌سازی کنند و عدالت آموزش به‌صورت کامل میسر شود.
به‌طور کلی، آینده‌ای روشن و با امکانات بیشتر برای کمک به افراد ناشنوا و کم‌شنوا را پیش‌بینی می‌کنم. با توجه به رشد سریع فناوری‌ها، امکانات بهتر و راحت‌تری در دسترس افراد ناشنوا قرار خواهد گرفت که از آن‌ها حمایت می‌کند و کیفیت زندگی آن‌ها را افزایش می‌دهد.
البته امیدوارم بهره‌مندی و دسترسی به تکنولوژی روز دنیا برای تمامی افراد دارای معلولیت کشورمان فراهم باشد و این عزیزان بتوانند بدون دغدغه و بدون اینکه بخواهند هزینه کلانی را صرف تهیه ابزار و تجهیزات کنند، به‌راحتی بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.
همه ما این روزها دوران سختی را پشت‌سر می‌گذرانیم؛ اما شرایط برای افراد ناشنوا، نابینا، معلولین حرکتی و… سخت‌تر است. در این مطلب تنها تعداد اندکی از دغدغه‌های ناشنوایان و کم‌شنوایان را مرور کردیم و به‌نظر می‌رسد فرصت‌های خوبی برای تسهیل زندگی این هم‌وطنانمان وجود دارد؛ موضوعی که می‌تواند با تسهیل مسیر برای کسبوکارهای این حوزه از سوی دولت و سرمایه‌گذاری حساب‌شده از سوی بخش خصوصی سریع‌تر محقق شود.