منابع آلودگی نوری
آلودگی نوری مشکل بزرگی است، اما هیچ کشور، گروه یا صنعتی به‌تنهایی مقصر ایجاد این مشکل نیست. در واقع، آلودگی نوری نتیجه‌ی اتکای روزافزون جهان به لامپ‌ها یا چراغ‌های الکتریکی در فضاهای باز برای بیش‌از ۲۰۰ سال است. روش‌های ازبین‌بردن تاریکی در حقیقت می‌تواند اثرات مضری به همراه داشته باشد و خود ما را در تاریکی فرو ببرد؛ اما انواع مختلف آلودگی نوری از کجا می‌آید؟
- آلودگی نوری در شهرها
وقتی که انسان برای اولین‌بار به فضا سفر کرد، تغییر آسمان شب به‌طرز چشم‌گیری آشکار شد. انسان‌ها به‌طور فزاینده‌ای آسمان شب را تغییر داده‌اند و شهرهای روشن در شب به‌راحتی از ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) مشاهده می‌شوند.
دهه‌ها بعد، فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی متوجه شدند که همزمان با گسترش فضاهای شهری، آلودگی نوری نیز در‌حال افزایش است. فضاهای شهری بیشترین میزان آلودگی نوری را به خود اختصاص می‌دهند، زیرا بیشترین سطح از نور را بدون محافظ و با رنگ نامناسب به سمت بالا و به آسمان می‌فرستند.
فضاهای شهری بیشترین میزان آلودگی نوری را به خود اختصاص داده‌اند
- نورپردازی در فضاهای باز
از چراغ‌های بدون حفاظ در مسیرها و لامپ‌های خیابانی گرفته تا تابلوهای تبلیغاتی نورانی، حجم بسیار زیادی از نور در شب این‌گونه هدر می‌رود و به جای پایین آمدن به سمت زمین، جایی که برای ایمنی و مسیریابی به آن نیاز است، بالا رفته و به آسمان وارد میشود.
- روشنایی معابر
در‌حالی که می‌توان چراغ‌های خیابان‌ها و معابر را به گونه‌ای بهینه کرد که با آسمان تاریک شب رفتار دوستانه‌ای داشته باشند و فقط سطح زمین را روشن کنند، بیشتر شهرها هنوز اقدامات مناسبی در راستای تحقق این هدف انجام نداده‌اند.
- تابلوهای تبلیغات دیجیتال
بیلبوردهای الکترونیکی که به عنوان مراکز پیام‌رسانی الکترونیکی (EMC) نیز شناخته می‌شوند، در شب تا ده برابر روشن‌تر از بیلبوردهای سنتی هستند. نمی‌شود روی تابلوهای ال‌ای‌دی EMC محافظ نصب کرد، بنابراین نور به سمت آسمان شب سرازیر میشود. نور ناشی‌از این تابلوها می‌تواند باعث ایجاد خیرگی در عابران و حواس‌پرتی رانندگان شود. در برخی‌از موارد، نور تابلوها از فواصل بسیار دور نیز مشاهده میشود و ممکن است بر رفتارهای شکار، جستجوی غذا و جهت‌گیری حیات‌وحش شبانه نیز تأثیر منفی بگذارد.
- آلودگی نوری پارکینگ‌ها
روشنایی پارکینگ‌ها در طول شب، بدون زمان‌بندی مناسب، باعث انعکاس نور به آسمان و هدر رفتن انرژی میشود. این موضوع اغلب برای نمایندگی‌های خودرو، مراکز خرید و بخش‌های صنعتی اهمیتی ندارد.
- نورپردازی ورزشگاه‌ها
در‌حالی که ورزش شبانه فواید بسیار ارزشمندی برای سلامت انسان دارد، نورپردازی ضعیف مراکز ورزشی، زمین‌ها و استادیوم‌ها در فضای باز باعث افزایش آلودگی نوری در بخش‌هایی از شهر میشود که اغلب در مجاورت فضاهای سبز و پارک‌ها هستند، یعنی زیستگاه همسایگان غیر‌انسانی ما. با این وجود، نورپردازی ورزشگاه‌ها را می‌توان به گونه‌ای طراحی و اجرا کرد که به‌طور مؤثری محافظت شود، فقط زمین ورزشی را روشن کند و تجاوز نوری را به حداقل برساند یا حتی از بین ببرد.
- آلودگی نوری گلخانه‌ها
روشنایی گلخانه‌ها در مناطق پرجمعیت شهری باعث ایجاد تجاوز نوری میشود. تابش نور با رنگ‌های غیرمعمول در گلخانه‌ها گاهی اوقات باعث ایجاد مزاحمت برای همسایگان گلخانه‌ها نیز میشود.
- آلودگی نوری کارخانجات و مناطق صنعتی
آلودگی نوری کارخانه‌ها اثرات منفی بسیاری برای محیط‌زیست و حیات‌وحش به همراه دارد
مراکز توزیع، انبارها، شرکت‌های تولید گاز، نفت و غیره، از منابع اصلی ایجاد آلودگی نوری هستند. کارخانه‌های عظیم اغلب به دور از مناطق پرجمعیت شهری واقع شده‌اند، اما این امر اثرات منفی بر محیط‌زیست و حیات‌وحش را کاهش نمی‌دهد.
نور مصنوعی در شب پرندگان را از مسیر مهاجرت خود دور می‌کند. گاهی دیده میشود که پرندگان بی‌دلیل دور شعله‌های گاز طبیعی روشن می‌چرخند، نمی‌توانند از نور دور شوند و در نتیجه، نزدیک به نیمی‌از وزن بدن خود را در یک شب از دست می‌دهند.
- نورپردازی ساختمان‌های مسکونی و باغ‌ها
انسان عاشق این است که خانه‌اش را با لامپ‌های تزئینی جذاب و مواردی از این قبیل نورانی کند، اما هم انرژی هدر می‌رود و هم باعث ایجاد آلودگی نوری در محیط میشود. لامپ‌های فضای باز باید همیشه دارای زمان‌سنج و سنسور باشند، یا فقط در صورت نیاز روشن شوند.
- آلودگی نوری در روستاها
شهرها و مناطق حومه‌ای ممکن است بزرگ‌ترین منابع انواع آلودگی نوری باشند، اما مکان‌های روستایی نیز از این لیست خارج نیستند. نورپردازی بدون محافظ باعث ایجاد تجاوز نوری و پراکندگی نور به سمت بالا میشود.
- آلودگی نوری ماهواره‌ها
ستاره‌شناسان در سال‌های اخیر نسبت به افزایش تعداد اجرام در‌حال گردش به دور سیاره، به‌ویژه ناوگان عظیم ماهواره‌های ارتباطی مانند استارلینک که به‌طور غیررسمی به عنوان «ابرمنظومه‌ی ماهواره‌ای» شناخته می‌شوند، ابراز نگرانی کرده‌اند. تحقیقات نشان می‌دهد که اجرام در‌حال گردش به دور زمین، روشنایی آسمان شب را حداقل ده درصد نسبت به سطوح نور طبیعی افزایش می‌دهند. این رقم از آستانه‌ی تعیین‌شده برای آلودگی نوری فراتر است.