اگر مرحله‌ای از خواب به نام خواب موج آهسته یا خواب عمیق را به‌اندازه‌ی کافی تجربه نکنید، ممکن است با افزایش سن، بیشتر درمعرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار بگیرید. مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که افراد مسن‌تر از ۶۰ سال درصورتی‌‌که هرسال فقط ۱ درصد از این خواب عمیق را از دست بدهند، ۲۷ درصد بیشتر از دیگران درمعرض ابتلا به زوال عقل قرار دارند.
خواب موج آهسته سومین مرحله از چرخه‌ی خواب ۹۰ دقیقه‌ای انسان است که حدود ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد. این خواب آرام‌ترین مرحله‌ای است که در آن امواج مغز و ضربان قلب کُند می‌شوند و فشار خون کاهش می‌یابد.
خواب عمیق با تقویت ماهیچه‌ها و استخوان‌ها و سیستم ایمنی بدن، ما را برای جذب اطلاعات بیشتر آماده می‌کند. مطالعه‌ای انجام‌شده در اوایل سال جاری نشان داد که افراد مبتلا به تغییرات مرتبط با آلزایمر در مغزشان، زمانی‌که خواب موج آهسته‌ی بیشتری داشتند، در آزمون‌های حافظه بهتر عمل کردند.
متیو پاس، عصب‌شناس از دانشگاه موناش استرالیا می‌گوید: «خواب موج آهسته از بسیاری جهات از مغز سال‌خورده حمایت می‌کند. می‌دانیم که خواب دفع مواد زائد متابولیک از مغز را افزایش می‌دهد؛ ازجمله تسهیل پاک‌سازی پروتئین‌هایی که در بیماری آلزایمر تجمع می‌کنند. بااین‌حال، تا‌به‌امروز از نقش خواب موج آهسته در ایجاد زوال عقل مطمئن نبودیم. یافته‌های ما نشان می‌دهند که ازدست‌دادن خواب موج آهسته ممکن است عامل خطر اصلاح‌پذیر زوال عقل باشد.»
پاس و همکارانش از استرالیا و کانادا و ایالات متحده ۳۴۶ شرکت‌کننده در مطالعه‌ی قلب فرامینگهام را بررسی کردند که دو مطالعه‌ی خواب شبانه را بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۱۹۹۸ و ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ تکمیل کرده بودند (با میانگین پنج سال بین دوره‌های آزمایش).
افراد شرکت‌کننده که در زمان مطالعه‌ی ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ سابقه‌ای از زوال عقل نداشتند و در سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۰ سال داشتند، این فرصت را دراختیار محققان قرار دادند تا با مقایسه‌ی مجموعه داده‌های حاصل از دو مطالعه‌ی عمیق خواب چندگانه و سپس نظارت بر زوال عقل درمیان شرکت‌کنندگان تا سال ۲۰۱۸، ارتباط بین دو عامل را در طول زمان بررسی کنند.
در طول ۱۷ سال پیگیری محققان، ۵۲ مورد زوال عقل در میان شرکت‌کنندگان ثبت شد. سطوح خواب موج آهسته‌ی شرکت‌کنندگان که در مطالعات خواب ثبت شده بود، نیز برای ارتباط با موارد زوال عقل بررسی شد. به‌طور‌کلی، مشخص شد که میزان خواب موج آهسته‌ی شرکت‌کنندگان از ۶۰ سالگی به‌بعد کاهش می‌یابد؛ به‌طوری که این کاهش در ۷۵ تا ۸۰ سالگی به اوج خود می‌رسد و سپس ثابت می‌ماند.
محققان با مقایسه‌ی مطالعات خواب اول و دوم شرکت‌کنندگان، ارتباط بین هر درصد کاهش در خواب موج آهسته در سال و افزایش ۲۷ درصدی خطر ابتلا به زوال عقل را کشف کردند. وقتی آن‌ها بر بیماری آلزایمر، شایع‌ترین شکل زوال عقل، تمرکز کردند، این خطر به ۳۲ درصد افزایش یافت. مطالعه‌ی قلب فرامینگهام چندین نقطه‌داده‌ی سلامتی را در طول زمان اندازه‌گیری می‌کند؛ ازجمله کاهش حجم هیپوکامپ که نشانه‌ی اولیه‌ی آلزایمر است و عوامل مشترکی که در بیماری‌های قلبی‌عروقی مؤثرند.
خواب موج آهسته کم با خطر بیشتر بیماری‌های قلبی‌عروقی و مصرف داروهای تأثیرگذار بر خواب و داشتن ژن APOE ε4 مرتبط با بیماری آلزایمر ارتباط داشت. پاس می‌گوید: «دریافتیم که عامل خطر ژنتیکی برای بیماری آلزایمر (نه حجم مغز) با کاهش سریع در خواب موج آهسته مرتبط است.»
نویسندگان مطالعه با وجود ارتباط واضح بین عوامل، خاطرنشان می‌کنند که مطالعه‌شان ثابت نمی‌کند که ازدست‌دادن خواب موج آهسته باعث زوال عقل می‌شود و ممکن است فرایندهای مغزی مرتبط با زوال عقل باعث کاهش خواب شوند. برای درک کامل این عوامل، به تحقیقات بیشتری نیاز است.
بی‌شک در این مدت می‌توانیم خواب کافی را در اولویت قرار دهیم؛ زیرا خواب کافی فراتر از تقویت حافظه برای ما فایده دارد. حتی اقداماتی وجود دارد که با انجام آن‌ها می‌توانیم بخت خود را برای تجربه‌ی بیشتر این مرحله‌ی مهم از خواب افزایش دهیم.
نتایج مطالعه در ژورنال JAMA Neurology منتشر شده است.